Społeczeństwo Rzymu

 Najważniejsze grupy ludności w republikańskim Rzymie

Grupa	Pochodzenie	Uprawnienia
Patrycjusze	Prawdopodobnie potomkowie arystokracji rodowej	W początkach republiki (V w. p.n.e.) jedyna grupa o pełni praw politycznych
Nobilowie	Grupa uformowana w III w. p.n.e. z patrycjuszy i wyższych warstw plebejuszy	Warstwa senatorska decydująca o polityce Rzymu
Ekwici	Pierwotnie najbogatsi obywatele miasta, zobowiązani do służby konnej	Od czasów Augusta obsadzali większość najważniejszych urzędów
Plebejusze	Rzemieślnicy, kupcy, ludność uboga	W początkach V w. p.n.e. bez prawa do urzędów
Proletariusze	Najniższa warstwa plebsu, m.in. wieśniacy przenoszący się do miasta	Nieproduktywni, w znacznej mierze utrzymywani przez państwo, w zasadzie wolni od obowiązku służby wojskowej
Wyzwoleńcy	Niewolnicy obdarowani wolnością przez pana lub wykupieni z niewoli	Obywatele z ograniczonymi prawami
Niewolnicy	Jeńcy wojenni, potomkowie niewolników	Początkowo bez żadnych praw; w czasach cesarstwa m.in. prawo do części zarobku

Status różnych grup ludności imperium rzymskiego

Grupa ludności	Urzędy	Służba wojskowa	Podatki i inne obciążenia	Uwagi
Obywatele Rzymu	Mieli prawo sprawowania urzędów w Rzymie	W legionach	Jedyny podatek bezpośredni – tributum – zniesiony w 167 r. p.n.e.; koloniści rzymscy płacili takie same podatki jak mieszkańcy Rzymu	Mieszkańcy Rzymu, koloniści w osadach zakładanych przez Rzym
Mieszkańcy municipiów	Wg własnych tradycji, w praktyce przejmowano niektóre wzory rzymskie	x	Zasadniczo brak danin na rzecz Rzymu	Status municipiów miała część miast Italii (w 89 r. p.n.e. uzyskali status obywateli rzymskich)
Sprzymierzeńcy	Wg własnych tradycji (pełna odrębność ustrojowa)	Oddziały pomocnicze pod komendą Rzymu	Brak danin na rzecz Rzymu, zakaz zawierania sojuszów innych niż z Rzymem	Początkowo wiele miast w Italii, później na peryferiach państwa
Mieszkańcy prowincji	Wg własnych tradycji, obecni jednak także urzędnicy przysłani z Rzymu	Zasadniczo nie wymagana	Wielkie obciążenia fiskalne, świadczenia na rzecz rzymskich namiestników	Mieszkańcy terytoriów podbitych przez Rzym; w 212 r. n.e. stali się obywatelami rzymskimi