kartka z historii

Żył w latach 1505 - 1569. Nazywany "ojcem literatury polskiej" był poetą, prozaikiem, dramatopisarzem i literackim samoukiem. Ten zamożny szlachcic zdobył uznanie i rozgłos nie poprzez wykształcenie, ale przez ogromną aktywność polityczną i ogładę towarzyską. Bywalec sejmów i sejmików, protestant (został wybrany na posła przez katolicką szlachtę), miłośnik polowań, idealny kompan oraz towarzysz dyskusji i zabaw, większą część życia spędził w swym majątku rodzinnym na Rusi. Nigdy nie opuścił granic Rzeczypospolitej.     Mikołaj Rej pisał po polsku. I to dużo. W "Krótkiej rozprawie między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem" z roku 1543, "Źwierzyńcu" z roku 1562, przedstawił społeczno-obyczajowy portret czasów złotego wieku, zaś w "Wizerunku własnym żywota człowieka poćciwego" z roku 1558 i "Źwierciadle" z roku 1568, postulował ideał szlachcica zacnego i skromnego.      Pisał pieśni religijne, utwory dramatyczne i dialogi.     Rej ba

Żył w latach 1564 - 1616. Był aktorem i poetą, ale przede wszystkim dramatopisarzem. Po dziś dzień jest uważany za najwybitniejszego twórcę w tej dziedzinie na świecie. To również jeden z najsłynniejszych Anglików.     Ojciec Williama - radca miejski - posłał syna do szkoły średniej w rodzimym miasteczku Stratford-on-Avon. W wieku 18 lat ożenił się, ale po kilku latach zostawił rodzinę i sam pojawił się w Londynie. Znany już ze swoich sonetów i poematów trafił do trupy teatralnej Słudzy Lorda Szambelana. Wkrótce został aktorem i współwłaścicielem najnowocześniejszego teatru w ówczesnym Londynie "The Globe". Szybko z odtwórcy postaci przemienił się w uznanego, także na królewskim dworze, autora sztuk teatralnych. Dochody pozwoliły mu na kupno majątku w rodzinnym Stratfordzie, dokąd powrócił najprawdopodobniej po pożarze "The Globe" w roku 1613.     Twórczość Szekspira odmieniła tak dramat, jak i teatr. Jego komedie czarowały widzów wizją świata niby ze snu, a jednak

Żył w latach 1304 - 1374. Urodził się we Florencji, lecz z powodów politycznych jego mieszczańska rodzina przeniosła się do francuskiego Awinion. Jego ojciec chciał go wysłać na studia prawnicze, ale Francesco nie był tym zainteresowany. Uważał prawników za specjalistów od wyłudzania pieniędzy. Za młodu pełen elegancji i wesołości, po śmierci rodziców przyjął niższe święcenia kapłańskie.      Petrarca był niezmordowanym czytelnikiem, zbieraczem ksiąg, zamiłowanym i niestrudzonym wędrowcem (przemierzył Italię, Francję i Niemcy), nieustannie coś tworzył (po łacinie, ale też po włosku).      Według tradycji, w kwietniowy poranek roku 1347 ujrzał w kościele Laurę. Kobieta zmieniła jego życie, lecz nie wiadomo czy w ogóle istniała. Ta swoista miłość przyniosła światu ponad 300 Sonetów do Laury . Pieśni , których główną część stanowią sonety, zyskały mu szacunek w całej Europie, zaś listy o wymowie polityczno-moralnej uczyniły z niego znanego polityka.       Był jedynym Europejczykiem, który

      Żył w latach 1452 - 1519. Był malarzem, rysownikiem, inżynierem, autorem traktatów o sztuce, badaczem natury. Ponadto zajmował się filozofią, medycyną, fizyką, inżynierią, astronomią i innymi dziedzinami wiedzy. Studiował anatomię (przeprowadzał potajemnie zabronione surowo przez kościół sekcje ludzkich zwłok, jak również konia, małpy, a nawet niedźwiedzia), projektował budowle, urządzenia mechaniczne jak np. walcarkę, karabin maszynowy, łódź podwodną, samolot, czy prototyp projektora obrazów, jak również dwupoziomowe centrum miejskie dla Mediolanu. Żadnego ze swoich projektów inżynierskich oraz rzeźbiarskich nie urzeczywistnił.      Na zlecenie miast włoskich projektował fortyfikacje i kanały, wymyślał nowe rodzaje broni. Obserwacje lotu ptaków i owadów miały mu pomóc w budowie maszyny latającej. Swoje spostrzeżenia wykorzystywał w sztuce, przede wszystkim w malarstwie.      Jego ważnym dziełem jest fresk Wieczerza Pańska na ścianie refektarza, czyli sali jadalnej klasztoru San

      Żył w latach 1475 - 1564. To bodajże najsłynniejszy artysta renesansu. Był malarzem, rzeźbiarzem, architektem i poetą, ale sam uważał się przede wszystkim za rzeźbiarza. Jeszcze za życia określano go mianem "boski".     Dzięki opiece Medyceuszy mógł studiować dzieła greckich i rzymskich mistrzów, zebrane w ich kolekcji. Uważne obserwacje oraz badania anatomiczne pozwoliły mu po mistrzowsku przedstawiać ludzkie ciało w licznych rzeźbach, jak np. 3-krotnie przewyższający wzrostem człowieka  Dawid (rzeźbił go w latach 1501-04), Mojżesz , Jeńcy . Swoje rzeźby artysta wykuwał w marmurze kararyjskim, w którym - jak sam twierdził - rzeźby są uwięzione, a on usuwa jedynie nadmiar skrywającego je kamienia.      Pierwszym dziełem, które przyniosło mu sławę była Pieta - tzw. Pieta Watykańska w Bazylice św. Piotra w Watykanie. Wykonał też wiele rzeźb i malowideł na zlecenie rady miejskiej Florencji (wraz z Leonardo da Vinci stworzył freski dla ratusza), a na życzenie papieża Julius

      Żył w latach 1483 - 1520, a urodził się w Urbino. To jeden z najwybitniejszych artystów włoskiego renesansu, a do tego jeden z największych malarzy w historii. Najmłodszy z wielkiej trójki - Michał Anioł, Leonardo da Vinci. Rafael był także architektem, projektował tkaniny dekoracyjne.  Portret młodzieńca w czerwieni Santi był sławny nie tylko w rodzimej Italii, ale też w całej Europie. Rozgłos zyskał głównie dzięki wielu obrazom z motywem Madonny, do tego wspaniale i harmonijnie komponował obrazy.  Dość wcześnie przybył do Florencji. Zajmował się wspomnianą już architekturą.     Około 1507 roku opracował swój własny styl, który legł u podstaw baroku. Rok później wezwano go do Rzymu, gdzie malował freski w papieskich apartamentach.  Po śmierci Bramantego objął kierownictwo nad budową Bazyliki świętego Piotra, projektował wille dla zamożnych rzymskich rodzin. W 1517 roku objął stanowisko konserwatora starożytnych zabytków Rzymu.

      Żył w latach 1313 - 1375. Urodził się w rodzinie florenckiego kupca. Miał iść w ślady ojca i również zostać kupcem, ale nic z tego nie wyszło. Pobyt na królewskim dworze Andegawenów w Neapolu sprawił, że stał się dyplomatą i zręcznym politykiem, którego rodzima Florencja wysyłała z niejedną misją.     Od wczesnej młodości pisał wiersze i utwory prozą. Te pierwsze miał podobno wrzucić w ogień, gdy przeczytał poezje Petrarki. Nawet poznał autora Sonetów do Laury , z którym się zaprzyjaźnił.  strona z pierwszego ilustrowanego wydania Dekamerona, 1492      Sławę przyniósł mu wydany w 1353 roku  Dekameron , czyli "księgi dziesięciu dni". Sto opowiadań podzielono na 10 "dni", z których każdy liczy po 10 utworów. Narratorami jest 7 panien i 3 młodzieńców, którzy czas wielkiej zarazy roku 1348 spędzają w podflorenckiej willi na opowiadaniu rozmaitych historii, aby zapomnieć o niosącej śmierć epidemii. To realistycznie oddany obraz życia i obyczajowości północnych Włoc

      Właściwie Gerhard Gerhards. Żył w latach 1466 - 1536. To niderlandzki humanista, filolog, tłumacz, badacz i znawca starożytności, reformator religijny, jak również wydawca oraz "król ówczesnej Europy intelektualnej".  Po krótkim epizodzie w klasztorze augustianów uzyskał zwolnienie ze ślubów zakonnych. Studiował na uniwersytecie w Paryżu. Kilkakrotnie podróżował do Italii i Anglii, gdzie poznał Tomasza More'a. Po osiedleniu się w Anglii przez kilka lat uczył greki i teologii na Uniwersytecie w Cambridge. W 1521 roku osiadł w Bazylei, skąd na krótko przeniósł się do Fryburga. Zmarł w Bazylei.    Kor espondował z wielkimi ludźmi swej epoki. Pisał po łacinie traktaty, dialogi, opracował zbiór przysłów. Jego najsłynniejszym dziełem jest "Pochwała głupoty" - satyra poświęcona szkolnictwu i wychowaniu młodzieży, nad którą piecze sprawowało duchowieństwo. Był także autorem "Rozmów" - zbioru dialogów o religii, obyczajach, wychowaniu i literaturze.

      Urodził się w Asyżu około roku 1181 w rodzinie bogatego kupca. W młodości pędził beztroskie życie na ucztach i zabawach, trwoniąc majątek rodziców. A kiedy zapragnął sławy rycerskiej, wziął udział w wyprawie krzyżowej. Jednak już na samym początku, pod wpływem objawień i spotkań z trędowatymi, nawrócił się. Miał wtedy 25 lat. Pomimo gniewu ojca sprzedał dom i rozdał majątek ubogim. Wyrzekł się też wszystkich dóbr i przywdział szaty pustelnika. Założył zakon oparty na wiernym naśladowaniu Chrystusa poprzez dobrowolne ubóstwo, pokorę oraz braterstwo ze wszystkimi potrzebującymi. Organizował misje zagraniczne, a sam apostołując, podróżował po kraju na osiołku.  Głosił miłość i pojednanie. Nikomu nie odmawiał pomocy, opiekował się chorymi, a na zaczepki odpowiadał dobrym słowem. Podobno, gdy ludzie nie chcieli słuchać jego pouczeń, głosił kazanie do ptaków. Uczył kochać całą przyrodę.      Gromadzenie się wokół Franciszka tłumu biedaków niepokoiło władze kościelne. Franciszek udał s

      Święty Anzelm - żył w latach 1033 - 1109. Był arcybiskupem Canterbury. Nazywany ojcem scholastyki - głównego kierunku filozofii średniowiecznej, dążącego do rozumowego udowodnienia słuszności dogmatów religijnych.      To on powiedział, że nauka to "wiara poszukująca rozumu". Myśl ta służyła za hasło średniowiecznym filozofom, pragnącym rozumowo tłumaczyć prawdy wiary.      Scholastycy używali jako metody dowodzenia sylogizmu (formułowania wniosku z przesłanek zawartych w poprzednich zdaniach).        Święty Bernard - żył w latach 1091 - 1153. Był opatem klasztoru w Clairvaux i wielkim kaznodzieją. Zasłynął jako nieprzejednany tępiciel herezji.       Głosił mistycyzm - teorię, według której obcowanie z bogiem jest najlepszym, a wręcz jedynym środkiem poznania prawdy. Zdobycie prawdy jest możliwe jest tylko przez podniesienie i pogłębienie życia duchowego. Za narzędzie mistyki uznawano intuicję i kontemplację.

      Święty Augustyn żył w latach 354 - 430. Stał się chrześcijaninem dopiero w wieku 33 lat. Wkrótce potem został biskupem i przez ponad 30 lat sprawował ten urząd w swojej rodzinnej Afryce. Żył tam według ascetycznej reguły, która później miała się stać inspiracją dla licznych zakonów.     Uczył chrześcijan potrzeby korzystania z dorobku starożytnych uczonych pogańskich. Sam był miłośnikiem filozofii Platona i korzystał w niej w objaśnianiu prawd wiary chrześcijańskiej. Uważał, że intuicja i introspekcja były drogami poznania. Do tego dochodził prymat woli nad rozumem i problem wolności woli.     Napisał "Wyznania", czyli opowieść o odczuciach młodego człowieka wzywanego do odrzucenia wygód i przyjemności oferowanych przez życie oraz "O państwie bożym". Zostawił też po sobie liczne dzieła polemiczne.        Święty Tomasz żył w latach około 1225 - 1274. Pochodził z rodu hrabiowskiego. Studiował u benedyktynów w klasztorze Monte Cassino. Został dominikaninem, a n

Zakon Data powstania / data zatwierdzenia przez papieża Ośrodek macierzysty Twórca Uwagi benedyktyni 529 Monte Cassino św. Benedykt z Nursji, św. Benedykt z Aniane reguła kładąca nacisk na modlitwę i pracę; rozkwit we wczesnym średniowieczu, ogromne zasługi dla przechowania dla potomności elementów kultury starożytnej; dali początek wielu innym zakonom cystersi 1098 (1119) Citeaux (Cistercium, Burgundia) św. Robert z Molesmes, św. Bernard z Clairvaux powrót do pierwotnej, surowo przestrzeganej reguły św. Benedykta; klasztory utrzymywane głównie z uprawianej przez mnichów ziemi; duże zasługi dla rozwoju rolnictwa w Europie joannici 1070, 1120 Hospicjum św. Jana Chrzciciela (Jerozolima) Gerard Tenque, R

    O chrona pielgrzymów na szlakach przed muzułmanami stanowiła problem tak władców łacińskich, jak i samego kościoła. Nic więc dziwnego, że z poparciem spotkała się inicjatywa Hugona z Payens, który w 1118 roku skupił wokół siebie grupę francuskich rycerzy, którzy byli gotowi zbrojnie wspierać pielgrzymów. Na siedzibę bractwa Hugona wyznaczono pałac królewski w dawnej świątyni Salomona, a od jej łacińskiej nazwy templum utrwaliła się nazwa bractwa - templariusze. Niebawem w ślady Francuzów poszli rycerze włoscy, którzy rozbudowali dawne bractwo świętego Jana, prowadzące szpital i hospicjum w Jerozolimie. W roku 1070 zostali oni nazwani joannitami.     I chociaż o naborze nowych członków każdego z rycerskich bractw nie decydowała ich narodowość, to to szybko stało się jasne, że templariusze reprezentowali interesy feudałów francuskich, a joannici włoskich.      W okresie drugiej krucjaty, zorganizowanej z udziałem rycerzy niemieckich, zawiązało się jeszcze jedno bractwo. Celem założon

     Na przełomie X i XI wieku światem islamu wstrząsnęły podboje Turków Seldżuków, dotychczas zamieszkałych na terenie dzisiejszego Uzbekistanu. W 2. połowie XI wieku zawładnęli Syrią i Palestyną i tym samym zaczęli zagrażać posiadłościom bizantyjskim w Azji Mniejszej. W tym też okresie Bizancjum przeżywało kryzys związany z najazdami Normanów na Półwysep Apeniński i umacnianiem państw słowiańskich na Bałkanach. Turcy wykorzystali tę sytuację: pokonali w bitwie pod Manzikertem w 1071 roku bizantyjczyków. Opanowali prawie całą Azję Mniejszą. Cesarz Aleksy II Komnen zawarł pokój z najeźdźcami i jednocześnie zwrócił się do Zachodu o pomoc, jednakże w tym czasie w Europie toczył się spór o inwestyturę między cesarzem Henrykiem IV a papieżem Grzegorzem VII. Większość europejskich władców była nim zbyt zaabsorbowana, aby wspomóc Bizancjum. Dopiero rozstrzygniecie konfliktu na korzyść papiestwa spowodowało zainteresowanie problemami Bizancjum, jednak nawet wtedy nie chodziło o pomoc jako ta

      27.11.1095 roku podczas synodu w Clermont w Owernii papież Urban II zaapelował do wszystkich chrześcijan, by podjęli walkę o oswobodzenie Jerozolimy. Pomysł krucjaty został podjęty przez cały kościół, a kaznodzieje w rodzaju Piotra Eremity szerzyli go z ambon.      Obsesja na punkcie odzyskania Ziemi Świętej trwała 200 lat i zakończyła się klęską. W latach 1096 - 1291 zorganizowano aż 7 wielkich wypraw krzyżowych i szereg mniejszych. "Krucjaty ludu" i "krucjaty pasterzy" organizowano jeszcze przez długi czas po zakończeniu wielkich wypraw. Morderstwa i inne okropieństwa w imię Chrystusa były na porządku dziennym. Przykładowo, według zapisów podczas pierwszego oblężenia Jerozolimy z zimną krwią wyrżnięto 70 000 ludności cywilnej.  wyprawy krzyżowe: odbyła się w latach 1096 - 99; uczestniczyli w niej m.in. Gotfryd i Baldwin z Bouillon; była to wyprawa rycerstwa, głównie francuskiego, a jej celem było odzyskanie z rąk Saracenów (Seldżuków) miejsc świętych w Pale

     Dante Alighieri (1265 - 1321) urodził się we Florencji w rodzinie arystokratów. Kiedy miał 9 lat spotkał Beatrice, wówczas 8-letnią córkę Folca Portinariego. Zakochał się w niej od pierwszego wejrzenia i choć jego miłość nigdy nie została odwzajemniona, to była dla niego źródłem inspiracji. Jego najsłynniejszym dziełem jest Boska komedia - poemat o treści religijno-politycznej, w którym Dante dał wyraz swoim poglądom politycznym, filozoficznym i moralnym.     W 1302 roku za działanie w opozycji w stosunku do tych, którzy sprawowali władzę we Florencji, został skazany na wygnanie. Odmówiono mu pozwolenia na powrót do kraju w roku 1311, a w roku 1315 zaocznie skazano go na śmierć. W roku 1316 sam Dante odrzucił propozycję powrotu. Uniósł się honorem.  Ostatecznie osiadł w Rawennie, gdzie zmarł i gdzie do tej pory znajduje się jego grobowiec. Florentczycy na próżno starali się o sprowadzenie do rodzinnego miasta pośmiertnych szczątków słynnego poety.     Dante był związany z heretyc

     Horacy, czyli Quintus Horatius Flaccus (65 - 8 r. p.n.e.) - najwybitniejszy obok Wergiliusza poeta rzymski. Zdobył wykształcenie i doszedł do szczytów sławy dzięki wyrzeczeniom ze strony ojca, wyzwoleńca z Wenuzji w południowej Italii oraz dzięki pomocy Mecenasa, przyjaciela i zarazem doradcy Oktawiana Augusta. Chociaż walczył po stronie Brutusa, przeciwko przyszłemu cesarzowi, to po latach zyskał sobie przychylność tego ostatniego. Nie przyjął jednak proponowanego mu stanowiska sekretarza, aby nie uzależniać się od dworu.     Na twórczość Horacego składają się epody - czyli utwory o charakterze krytyczno-politycznym, nazywane przez poetę jambami; satyry i listy poetyckie. Sławę przyniosły mu przede wszystkim Pieśni - Carmina - zwane również odami, o tematyce okolicznościowej, biesiadnej, patriotyczno-obywatelskiej, refleksyjnej, miłosnej, filozoficznej, politycznej oraz poświęconej własnej twórczości.      Poezje Horacego znalazły wielu naśladowców w wiekach późniejszych. 

     Wergiliusz, a właściwie Publius Vergilius Maro (70-19 r. p.n.e.) - wielki poeta rzymski, tworzący w złotym wieku poezji za Oktawiana Augusta. Był przyjacielem Horacego i autorem Eneidy - poematu epickiego w 12 księgach sławiących męstwo wojenne i pochodzenie walecznych Rzymian. Utwór ten został spisany starannym heksametrem. Podobno Wergiliusz tworzył w tempie 1 wersu dziennie przez 10 lat.      Urodził się w pobliżu Mantui, a kształcił w Mediolanie i po roku 53 p.n.e. w Rzymie, gdzie podobno pobierał w tym czasie nauki przyszły cesarz Oktawian August. Później pozostał w Rzymie.      Z jego dorobku przetrwały do naszych czasów Bukoliki - sielanki, zwane również eklogami, wzorowane na utworach greckiego poety Teokryta z III wieku p.n.e.; powstały w 30 roku p.n.e.  Georgiki - poemat poświęcony wsi i pracy rolnika oraz wspomniana już Eneida . Ta ostatnia, pomimo widocznego naśladowania Homera, bardzo szybko stała się rzymską epopeją narodową.     Wergiliusz był przewodnikiem Dantego

Imię i nazwisko Lata panowania George Washington 1789 - 1797 John Adams 1797 - 1801 Thomas Jefferson 1801 - 1809 James Madison 1809 - 1817 James Monroe 1817 - 1825 John Quincy Adams 1825 - 1829 Andrew Jackson 1829 - 1837 Martin Van Buren 1837 - 1841 William H. Harrison 1841 - 4.04.1841 (zmarł) John Tyler 4.04.1841 - 1845 James K. Polk 1845 - 1849 Zachary Taylor 1849 - 9.07.1849 (zmarł) Millard Fillmore

      Amerykanie nie głosują na kandydatów startujących w wyborach, lecz na wyłanianych przez partie elektorów. Liczba elektorów w poszczególnych stanach zależy od liczby jego ludności. I tak, mający najwięcej mieszkańców stan Kalifornia ma aż 55 elektorów, zaś małe stany jak Delaware czy Maine - po 3. We wszystkich stanach - z wyjątkiem Nebraski i Maine - zwycięzca wyborów otrzymuje wszystkie głosy elektorskie, niezależnie od liczby oddanych na niego głosów.      Jeśli żaden z kandydatów nie zdobędzie 270 głosów elektorskich, wówczas - zgodnie z konstytucją - prezydenta USA wyłoni Izba Reprezentantów, a wiceprezydenta Senat. Skrót Nazwa stanu Liczba głosów AL Alabama 9 AK Alaska 3 AZ Arizona 11 AR Arkansas 6 CA California 55 CO Colorado 9 CT