kartka z historii

Żył w latach 1505 - 1569. Nazywany "ojcem literatury polskiej" był poetą, prozaikiem, dramatopisarzem i literackim samoukiem. Ten zamożny szlachcic zdobył uznanie i rozgłos nie poprzez wykształcenie, ale przez ogromną aktywność polityczną i ogładę towarzyską. Bywalec sejmów i sejmików, protestant (został wybrany na posła przez katolicką szlachtę), miłośnik polowań, idealny kompan oraz towarzysz dyskusji i zabaw, większą część życia spędził w swym majątku rodzinnym na Rusi. Nigdy nie opuścił granic Rzeczypospolitej.     Mikołaj Rej pisał po polsku. I to dużo. W "Krótkiej rozprawie między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem" z roku 1543, "Źwierzyńcu" z roku 1562, przedstawił społeczno-obyczajowy portret czasów złotego wieku, zaś w "Wizerunku własnym żywota człowieka poćciwego" z roku 1558 i "Źwierciadle" z roku 1568, postulował ideał szlachcica zacnego i skromnego.      Pisał pieśni religijne, utwory dramatyczne i dialogi.     Rej ba

Żył w latach 1564 - 1616. Był aktorem i poetą, ale przede wszystkim dramatopisarzem. Po dziś dzień jest uważany za najwybitniejszego twórcę w tej dziedzinie na świecie. To również jeden z najsłynniejszych Anglików.     Ojciec Williama - radca miejski - posłał syna do szkoły średniej w rodzimym miasteczku Stratford-on-Avon. W wieku 18 lat ożenił się, ale po kilku latach zostawił rodzinę i sam pojawił się w Londynie. Znany już ze swoich sonetów i poematów trafił do trupy teatralnej Słudzy Lorda Szambelana. Wkrótce został aktorem i współwłaścicielem najnowocześniejszego teatru w ówczesnym Londynie "The Globe". Szybko z odtwórcy postaci przemienił się w uznanego, także na królewskim dworze, autora sztuk teatralnych. Dochody pozwoliły mu na kupno majątku w rodzinnym Stratfordzie, dokąd powrócił najprawdopodobniej po pożarze "The Globe" w roku 1613.     Twórczość Szekspira odmieniła tak dramat, jak i teatr. Jego komedie czarowały widzów wizją świata niby ze snu, a jednak

Żył w latach 1304 - 1374. Urodził się we Florencji, lecz z powodów politycznych jego mieszczańska rodzina przeniosła się do francuskiego Awinion. Jego ojciec chciał go wysłać na studia prawnicze, ale Francesco nie był tym zainteresowany. Uważał prawników za specjalistów od wyłudzania pieniędzy. Za młodu pełen elegancji i wesołości, po śmierci rodziców przyjął niższe święcenia kapłańskie.      Petrarca był niezmordowanym czytelnikiem, zbieraczem ksiąg, zamiłowanym i niestrudzonym wędrowcem (przemierzył Italię, Francję i Niemcy), nieustannie coś tworzył (po łacinie, ale też po włosku).      Według tradycji, w kwietniowy poranek roku 1347 ujrzał w kościele Laurę. Kobieta zmieniła jego życie, lecz nie wiadomo czy w ogóle istniała. Ta swoista miłość przyniosła światu ponad 300 Sonetów do Laury . Pieśni , których główną część stanowią sonety, zyskały mu szacunek w całej Europie, zaś listy o wymowie polityczno-moralnej uczyniły z niego znanego polityka.       Był jedynym Europejczykiem, który

      Żył w latach 1452 - 1519. Był malarzem, rysownikiem, inżynierem, autorem traktatów o sztuce, badaczem natury. Ponadto zajmował się filozofią, medycyną, fizyką, inżynierią, astronomią i innymi dziedzinami wiedzy. Studiował anatomię (przeprowadzał potajemnie zabronione surowo przez kościół sekcje ludzkich zwłok, jak również konia, małpy, a nawet niedźwiedzia), projektował budowle, urządzenia mechaniczne jak np. walcarkę, karabin maszynowy, łódź podwodną, samolot, czy prototyp projektora obrazów, jak również dwupoziomowe centrum miejskie dla Mediolanu. Żadnego ze swoich projektów inżynierskich oraz rzeźbiarskich nie urzeczywistnił.      Na zlecenie miast włoskich projektował fortyfikacje i kanały, wymyślał nowe rodzaje broni. Obserwacje lotu ptaków i owadów miały mu pomóc w budowie maszyny latającej. Swoje spostrzeżenia wykorzystywał w sztuce, przede wszystkim w malarstwie.      Jego ważnym dziełem jest fresk Wieczerza Pańska na ścianie refektarza, czyli sali jadalnej klasztoru San

      Żył w latach 1475 - 1564. To bodajże najsłynniejszy artysta renesansu. Był malarzem, rzeźbiarzem, architektem i poetą, ale sam uważał się przede wszystkim za rzeźbiarza. Jeszcze za życia określano go mianem "boski".     Dzięki opiece Medyceuszy mógł studiować dzieła greckich i rzymskich mistrzów, zebrane w ich kolekcji. Uważne obserwacje oraz badania anatomiczne pozwoliły mu po mistrzowsku przedstawiać ludzkie ciało w licznych rzeźbach, jak np. 3-krotnie przewyższający wzrostem człowieka  Dawid (rzeźbił go w latach 1501-04), Mojżesz , Jeńcy . Swoje rzeźby artysta wykuwał w marmurze kararyjskim, w którym - jak sam twierdził - rzeźby są uwięzione, a on usuwa jedynie nadmiar skrywającego je kamienia.      Pierwszym dziełem, które przyniosło mu sławę była Pieta - tzw. Pieta Watykańska w Bazylice św. Piotra w Watykanie. Wykonał też wiele rzeźb i malowideł na zlecenie rady miejskiej Florencji (wraz z Leonardo da Vinci stworzył freski dla ratusza), a na życzenie papieża Julius

      Żył w latach 1483 - 1520, a urodził się w Urbino. To jeden z najwybitniejszych artystów włoskiego renesansu, a do tego jeden z największych malarzy w historii. Najmłodszy z wielkiej trójki - Michał Anioł, Leonardo da Vinci. Rafael był także architektem, projektował tkaniny dekoracyjne.  Portret młodzieńca w czerwieni Santi był sławny nie tylko w rodzimej Italii, ale też w całej Europie. Rozgłos zyskał głównie dzięki wielu obrazom z motywem Madonny, do tego wspaniale i harmonijnie komponował obrazy.  Dość wcześnie przybył do Florencji. Zajmował się wspomnianą już architekturą.     Około 1507 roku opracował swój własny styl, który legł u podstaw baroku. Rok później wezwano go do Rzymu, gdzie malował freski w papieskich apartamentach.  Po śmierci Bramantego objął kierownictwo nad budową Bazyliki świętego Piotra, projektował wille dla zamożnych rzymskich rodzin. W 1517 roku objął stanowisko konserwatora starożytnych zabytków Rzymu.

      Żył w latach 1313 - 1375. Urodził się w rodzinie florenckiego kupca. Miał iść w ślady ojca i również zostać kupcem, ale nic z tego nie wyszło. Pobyt na królewskim dworze Andegawenów w Neapolu sprawił, że stał się dyplomatą i zręcznym politykiem, którego rodzima Florencja wysyłała z niejedną misją.     Od wczesnej młodości pisał wiersze i utwory prozą. Te pierwsze miał podobno wrzucić w ogień, gdy przeczytał poezje Petrarki. Nawet poznał autora Sonetów do Laury , z którym się zaprzyjaźnił.  strona z pierwszego ilustrowanego wydania Dekamerona, 1492      Sławę przyniósł mu wydany w 1353 roku  Dekameron , czyli "księgi dziesięciu dni". Sto opowiadań podzielono na 10 "dni", z których każdy liczy po 10 utworów. Narratorami jest 7 panien i 3 młodzieńców, którzy czas wielkiej zarazy roku 1348 spędzają w podflorenckiej willi na opowiadaniu rozmaitych historii, aby zapomnieć o niosącej śmierć epidemii. To realistycznie oddany obraz życia i obyczajowości północnych Włoc

      Właściwie Gerhard Gerhards. Żył w latach 1466 - 1536. To niderlandzki humanista, filolog, tłumacz, badacz i znawca starożytności, reformator religijny, jak również wydawca oraz "król ówczesnej Europy intelektualnej".  Po krótkim epizodzie w klasztorze augustianów uzyskał zwolnienie ze ślubów zakonnych. Studiował na uniwersytecie w Paryżu. Kilkakrotnie podróżował do Italii i Anglii, gdzie poznał Tomasza More'a. Po osiedleniu się w Anglii przez kilka lat uczył greki i teologii na Uniwersytecie w Cambridge. W 1521 roku osiadł w Bazylei, skąd na krótko przeniósł się do Fryburga. Zmarł w Bazylei.    Kor espondował z wielkimi ludźmi swej epoki. Pisał po łacinie traktaty, dialogi, opracował zbiór przysłów. Jego najsłynniejszym dziełem jest "Pochwała głupoty" - satyra poświęcona szkolnictwu i wychowaniu młodzieży, nad którą piecze sprawowało duchowieństwo. Był także autorem "Rozmów" - zbioru dialogów o religii, obyczajach, wychowaniu i literaturze.

      Urodził się w Asyżu około roku 1181 w rodzinie bogatego kupca. W młodości pędził beztroskie życie na ucztach i zabawach, trwoniąc majątek rodziców. A kiedy zapragnął sławy rycerskiej, wziął udział w wyprawie krzyżowej. Jednak już na samym początku, pod wpływem objawień i spotkań z trędowatymi, nawrócił się. Miał wtedy 25 lat. Pomimo gniewu ojca sprzedał dom i rozdał majątek ubogim. Wyrzekł się też wszystkich dóbr i przywdział szaty pustelnika. Założył zakon oparty na wiernym naśladowaniu Chrystusa poprzez dobrowolne ubóstwo, pokorę oraz braterstwo ze wszystkimi potrzebującymi. Organizował misje zagraniczne, a sam apostołując, podróżował po kraju na osiołku.  Głosił miłość i pojednanie. Nikomu nie odmawiał pomocy, opiekował się chorymi, a na zaczepki odpowiadał dobrym słowem. Podobno, gdy ludzie nie chcieli słuchać jego pouczeń, głosił kazanie do ptaków. Uczył kochać całą przyrodę.      Gromadzenie się wokół Franciszka tłumu biedaków niepokoiło władze kościelne. Franciszek udał s

      Święty Anzelm - żył w latach 1033 - 1109. Był arcybiskupem Canterbury. Nazywany ojcem scholastyki - głównego kierunku filozofii średniowiecznej, dążącego do rozumowego udowodnienia słuszności dogmatów religijnych.      To on powiedział, że nauka to "wiara poszukująca rozumu". Myśl ta służyła za hasło średniowiecznym filozofom, pragnącym rozumowo tłumaczyć prawdy wiary.      Scholastycy używali jako metody dowodzenia sylogizmu (formułowania wniosku z przesłanek zawartych w poprzednich zdaniach).        Święty Bernard - żył w latach 1091 - 1153. Był opatem klasztoru w Clairvaux i wielkim kaznodzieją. Zasłynął jako nieprzejednany tępiciel herezji.       Głosił mistycyzm - teorię, według której obcowanie z bogiem jest najlepszym, a wręcz jedynym środkiem poznania prawdy. Zdobycie prawdy jest możliwe jest tylko przez podniesienie i pogłębienie życia duchowego. Za narzędzie mistyki uznawano intuicję i kontemplację.

      Święty Augustyn żył w latach 354 - 430. Stał się chrześcijaninem dopiero w wieku 33 lat. Wkrótce potem został biskupem i przez ponad 30 lat sprawował ten urząd w swojej rodzinnej Afryce. Żył tam według ascetycznej reguły, która później miała się stać inspiracją dla licznych zakonów.     Uczył chrześcijan potrzeby korzystania z dorobku starożytnych uczonych pogańskich. Sam był miłośnikiem filozofii Platona i korzystał w niej w objaśnianiu prawd wiary chrześcijańskiej. Uważał, że intuicja i introspekcja były drogami poznania. Do tego dochodził prymat woli nad rozumem i problem wolności woli.     Napisał "Wyznania", czyli opowieść o odczuciach młodego człowieka wzywanego do odrzucenia wygód i przyjemności oferowanych przez życie oraz "O państwie bożym". Zostawił też po sobie liczne dzieła polemiczne.        Święty Tomasz żył w latach około 1225 - 1274. Pochodził z rodu hrabiowskiego. Studiował u benedyktynów w klasztorze Monte Cassino. Został dominikaninem, a n

Zakon Data powstania / data zatwierdzenia przez papieża Ośrodek macierzysty Twórca Uwagi benedyktyni 529 Monte Cassino św. Benedykt z Nursji, św. Benedykt z Aniane reguła kładąca nacisk na modlitwę i pracę; rozkwit we wczesnym średniowieczu, ogromne zasługi dla przechowania dla potomności elementów kultury starożytnej; dali początek wielu innym zakonom cystersi 1098 (1119) Citeaux (Cistercium, Burgundia) św. Robert z Molesmes, św. Bernard z Clairvaux powrót do pierwotnej, surowo przestrzeganej reguły św. Benedykta; klasztory utrzymywane głównie z uprawianej przez mnichów ziemi; duże zasługi dla rozwoju rolnictwa w Europie joannici 1070, 1120 Hospicjum św. Jana Chrzciciela (Jerozolima) Gerard Tenque, R

    O chrona pielgrzymów na szlakach przed muzułmanami stanowiła problem tak władców łacińskich, jak i samego kościoła. Nic więc dziwnego, że z poparciem spotkała się inicjatywa Hugona z Payens, który w 1118 roku skupił wokół siebie grupę francuskich rycerzy, którzy byli gotowi zbrojnie wspierać pielgrzymów. Na siedzibę bractwa Hugona wyznaczono pałac królewski w dawnej świątyni Salomona, a od jej łacińskiej nazwy templum utrwaliła się nazwa bractwa - templariusze. Niebawem w ślady Francuzów poszli rycerze włoscy, którzy rozbudowali dawne bractwo świętego Jana, prowadzące szpital i hospicjum w Jerozolimie. W roku 1070 zostali oni nazwani joannitami.     I chociaż o naborze nowych członków każdego z rycerskich bractw nie decydowała ich narodowość, to to szybko stało się jasne, że templariusze reprezentowali interesy feudałów francuskich, a joannici włoskich.      W okresie drugiej krucjaty, zorganizowanej z udziałem rycerzy niemieckich, zawiązało się jeszcze jedno bractwo. Celem założon