kartka z historii

Żyła w latach 1841 - 1910. Powieściopisarka, nowelistka i publicystka.     Od czasów szkolnych przyjaźniła się z Marią Konopnicką. W majątku pierwszego męża na Polesiu prowadziła działalność filantropijną, zajmowała się oświatą wśród ludu. W czasie powstania styczniowego aktywnie włączyła się w pomoc powstańcom. M.in. udzieliła schronienia Romualdowi Trauguttowi i osobiście przewiozła go do granicy Królestwa. Po upadku powstania męża pisarki zesłano na Syberię, a jego majątek skonfiskowano. Orzeszkowa zamieszkała w rodzinnej posiadłości pod Grodnem, a później przeniosła się na stałe do Grodna.      Zaangażowana w akcje społeczno-kulturalne oraz polityczne znosiła wiele represji ze strony władz carskich. W swojej twórczości literackiej podejmowała aktualne problemy społeczne epoki.     Popularność przyniosły jej następujące powieści: "Meir Ezofowicz", "Marta", "Cham", "Dziurdziowie" i oczywiście ta najsłynniejsza, czyli "Nad Niemnem" - w

      To nurt filozoficzny, którego centrum zainteresowania stanowi poszukiwanie prawdy o sytuacji człowieka w świecie. Prawda ta, wg egzystencjalistów, jest zawarta w sposobie przeżywania przez człowieka jego własnego losu, a zwłaszcza sytuacji krytycznych, tragicznych, naznaczonych cierpieniem, poczuciem daremności wysiłków oraz nieuchronności śmierci.     W wewnętrznie zróżnicowanej myśli egzystencjalistów dominuje teza, że istnienie - egzystencja - poprzedza istotę - esencję - czyli, że to bieg życia określa ludzką naturę, a nie odwrotnie.      Najbardziej znanymi reprezentantami egzystencjalizmu są filozofowie niemieccy, tj. Martin Heidegger i Karl Jaspers oraz myśliciele i pisarze francuscy - Jean Paul Sartre i Albert Camus.

      Żył w latach 1859 - 1941. To jeden z najwybitniejszych myślicieli francuskich.     Jego intuicjonistyczna filozofia sprzeciwiającą się pozytywistycznemu racjonalizmowi była ogromnie popularna na przestrzeni wieków. Z kolei jego książki - m.in. "Ewolucja twórcza", "Wstęp do metafizyki" wywarły wpływ na XX-wieczną psychologię, socjologię i literaturę.      Bergson negował rozumowe i zmysłowe metody poznania rzeczywistości. Uważał, że jej poznanie jest możliwe jedynie drogą intuicji - irracjonalizm - którą pojmował jako "świadomy instynkt". Według niego człowiek i przyroda podlegają prawu ciągłego rozwoju, którego motorem jest twórczy i zarazem swobodny pęd życiowy -  élan vital. Tylko intuicja pozwala poznać rzeczywistość jaką zmienną całość. Metody intelektualne dzielą ją na kawałki, zamykają w pojęciach oraz schematach. Intuicja umożliwia również człowiekowi - który jest z kolei najważniejszą formą rzeczywistości - dotrzeć do głębi własnego ja.     

      Żył w latach 1844 - 1900. To niemiecki filozof.      W wieku 24 lat uzyskał tytuł profesora uniwersyteckiego, lecz z przyczyn zdrowotnych porzucił karierę naukową, zajął się pisaniem i podróżowaniem po Europie. Ostatnie lata życia spędził w szpitalu psychiatrycznym, nie odzyskawszy do końca pełni władz umysłowych.      Był zafascynowany filozofią Schopenhauera, ale przełamał jej pesymizm. Głosił, że ludzkie życie ma sens, a jest nim dążenie do doskonałości wewnętrznej, do ideału nadczłowieka. Nietzsche odrzucił ukształtowane przez chrześcijańską moralność pojęcie dobra i zła. Uważał, że nie ma moralności obiektywnej.     Jego główne dzieła to: "Tako rzecze Zaratustra", "Poza dobrem i złem".

      Żył w latach 1788 - 1860. Niemiecki filozof, który choć żył w czasach romantyzmu, to jednak stał się popularny pod koniec XIX wieku, kiedy to jego pesymistyczne tezy o bólu istnienia trafiły na podatny grunt.      W swoim głównym dziele - "Świat jako wola i przedstawienie - twierdził, że ludzki los zawsze jest naznaczony cierpieniem, poczuciem niedosytu i niezadowolenia oraz lękiem przed śmiercią. Kieruje nami bowiem bezrozumny popęd życiowy, który nigdy nie może być w pełni zaspokojony. Pragniemy zdobyć szczęście, które jest niemożliwe do osiągnięcia, a także próbujemy znaleźć sens życia, które jest go pozbawione. Do tego towarzyszy nam świadomość, że musimy umrzeć.     Zdaniem Schopenhauera poprzez wyzbycie się pożądań i potrzeb możemy oderwać się od świata, stać mu się obcymi i tym samym wyzwolić z cierpienia.  Drugim źródłem ulgi jest z kolei sztuka. 

      Żył w latach 1828 - 1893. Filozof francuski, teoretyk kultury, pisarz.     Podobnie jak Comte, w wieku kilkunastu lat porzucił wiarę katolicką, lecz nigdy nie wyzbył się tęsknot metafizycznych. Poszukiwał przyczyn, sił i praw wszystkich zdarzeń - tzw. istoty rzeczy. Jednocześnie nie dopuszczał innej metody badania rzeczywistości niż poznanie empiryczne.      Jego najbardziej znaną część doktryny stanowiła teoria sztuki, zwana naturalizmem. 

      Żył w latach 1798 - 1857. To francuski filozof, twórca tzw. filozofii pozytywnej.     Wychowany w katolickiej rodzinie, bardzo wcześnie stracił wiarę. Został usunięty ze szkoły politechnicznej. Sam kierował swoją edukacją. Rozczytywał się w filozofach, głównie oświeceniowych. Wkrótce sam zaczął wygłaszać w swoim mieszkaniu wykłady, na które uczęszczali znani uczeni. Uważał, że naukę należy oczyścić z wszelkiej metafizyki.      Wielka i zarazem niespełniona miłość uświadomiła mu znaczenie uczuć w życiu jednostki, zaś kobiety w życiu społeczeństwa.      Przekonany o potrzebie religii i jej roli w życiu społecznym stworzył specyficzny system religijny, w którym czcią otaczano Wielki Byt - Ludzkość. Świętymi byli uczeni i filozofowie, zaś wielkim kapłanem on sam.