Gajusz Juliusz Cezar

     Ostatni okres republiki wypełniały walki między wielkimi wodzami. Zwolennicy republiki i rządów senatu byli bezsilni, a to dlatego, że wodzowie - mający oparcie w wiernych im legionach - mogli narzucić swoją wolę skłóconemu senatowi. Trzema najbardziej wpływowymi politykami w tamtym czasie byli: Gnejusz Pompejusz - zwycięzca w kampaniach w Azji Mniejszej i Syrii, Krassus - najbogatszy człowiek w Rzymie oraz Gajusz Juliusz Cezar - rozpoczynający wielką karierę. Cała trójka zawarła tajne porozumienie - tzw. I triumwirat, dzieląc między siebie władzę w państwie. To było w 60 roku p.n.e. Pierwszy triumwirat na krótko uporządkował sprawy państwowe, służąc głównie interesom inicjatorów. I tak, zgodnie z porozumieniem, Cezar otrzymał namiestnictwo Galii Przedalpejskiej (czyli północną Italię) i Narbońskiej (tereny dzisiejszej południowej Francji). Wykorzystując powierzone mu stanowisko, podjął podbój pozostałych terenów Galii, których większość znajdowała się dotąd poza władzą Rzymu. 

    Podbój Galii zajął Cezarowi kilka lat. Po początkowych sukcesach panowaniu rzymskiemu zagroziło powstanie wodza Galów Wercyngetoryksa, które udało się stłumić dopiero po ciężkich walkach. Zdobycie nowej prowincji było wielkim sukcesem. Cezar uzyskał zarówno wielkie bogactwa, jak i sławę wielkiego wodza, a także, co nie było bez znaczenia, zaprawioną w bojach i ślepo mu oddaną armię. 

    Wzrost pozycji Cezara niepokoił jego przeciwników. Po śmierci Krassusa I triumwirat rozpadł się, zaś Pompejusz stał się wrogiem Cezara. Wojna o władzę między nimi zaczęła się w 49 r. p.n.e.

Gdy senat zażądał od Cezara złożenia dowództwa, wkroczył on na czele wiernych mu legionów do Italii. Przekroczył graniczną rzekę Rubikon, gdzie miały paść słynne już słowa: Alea iact ect - Kości zostały rzucone. Był to początek wojny domowej w Rzymie. Cezar zdołał pokonać swoich przeciwników. W 45 r. p.n.e. senat nadał mu tytuł dożywotniego dyktatora, jednak cieszył się on tytułem dość krótko.

 Nowy i zarazem jedyny władca Rzymu dbał o awans ludzi z prowincji, starał się ukrócić nadużycia namiestników rzymskich, a także dążył do zmniejszenia liczby proletariuszy mieszkających w Rzymie nadając im ziemię poza Italią. Dokonał reformy kalendarza, wprowadzając rok przestępny. Ponadto rozpoczął przebudowę Rzymu, z którego chciał uczynić najpiękniejsze miasto świata. 

    Poczynania Cezara nie podobały się części senatorów, którzy zawiązali spisek na jego życie. Juliusz Cezar został zasztyletowany u wejścia do budynku senatu 15 marca 44 roku p.n.e. w Idy marcowe. Wśród zamachowców byli nie tylko wrogowie, ale też ludzie bliscy Cezarowi, w tym Brutus, do którego umierający Cezar skierował swe ostatnie słowa: "I ty, Brutusie, przeciwko mnie?"

    Po śmierci Cezara spiskowcy szybko zaczęli tracić grunt pod nogami. Okazało się bowiem, że Cezar był bardzo popularny wśród ludu rzymskiego, co chętnie wykorzystali jego stronnicy. Jednym z nich był młodziutki Oktawian, 18-letni siostrzeniec Cezara, którego ten wcześniej usynowił i uczynił w swym testamencie głównym spadkobiercą.