Pozytywizm

     XIX wiek był okresem dynamicznego rozwoju gospodarczego Europy. Jego znakami rozpoznawczymi stały się para i elektryczność. Zmechanizowana produkcja rosła, stając się tym samym siłą napędową całej gospodarki. Czas podróży skrócił się kilkakrotnie, a wynalezienie telegrafu przyspieszyło przekaz wiadomości. Zmienił się też wygląd miast i życie codzienne ludzi. W mieszkaniach najpierw pojawiły się lampy naftowe, potem gazowe, aż wreszcie elektryczne, a na ulicach latarnie. Rosły fortuny właścicieli fabryk, którzy nadwyżki finansowe lokowali w kolejnych inwestycjach. W ten sposób powstawał wielki kapitał przemysłowy. Do miast masowo napływali ludzie ze wsi poszukujący pracy, lecz nie starczało jej dla wszystkich. Wolny rynek, rozwój przemysłu i pomnażanie kapitału przyniosły ze sobą także przeludnienie miast oraz bezrobotnych i biedę części społeczeństwa.

    Pod wpływem filozofów kształtowała się teoria sztuki. Artysta miał odzwierciedlać dostępną zmysłami rzeczywistość, naśladować naturę i przekazywać całą prawdę życia.

    W Polsce z kolei, po klęsce powstania styczniowego, upadły nadzieje na odzyskanie wolności drogą walki z zaborcami. W zaborze rosyjskim i pruskim trwał proces wynaradawiania Polaków, jedynie w zaborze austriackim panowała większa swoboda. I jak krakowscy konserwatyści uznali za wartość nadrzędną państwo i wiązali nadzieje ze współpracą z Austro-Węgrami, tak warszawscy pozytywiści – wzorem filozofów, myślicieli i artystów zachodnich – na pierwszym miejscu postawili na wiedzę i rozwój gospodarczy.

Balzac

przedstawiciele:

Europa

• narodziny myśli pozytywnej w Europie Zachodniej, rozwój realistycznej powieści obyczajowej

- w latach 1822 – 1842 ukazują się dzieła Augusta Comte: System polityki pozytywnej i Kurs filozofii pozytywnej

- w 1834 r. Balzac wydaje Ojca Goriot, powieść wchodzącą w skład wielotomowego cyklu Komedia ludzka

• realizm w malarstwie

- w latach 1848 – 1850 John Stuart Mill publikuje prace Zasady ekonomii politycznej i O wolności

- wystawa obrazów Gustawa Courbeta w Paryżu (1855 r.)

- Charles Darwin wykłada teorię ewolucji w dziele O powstawaniu gatunków (1859 r.)

- w latach 1862 – 1876 Herbert Spencer ogłasza dzieła o prawie rozwoju wszelkich rzeczy, także społeczeństw

- początek publikacji prac Hipolita Taine’a o naturalizmie w sztuce (1865 r.)

• estetyka naturalizmu w sztuce

- w 1880 r. ukazuje się Powieść eksperymentalna Emila Zoli, a 5 lat później Germinal

- w 1888 r. powstaje fonograf (Thomas Edison)

- w 1895 r. pierwszy płatny pokaz filmowy (z wykorzystaniem kinematografu braci Lumiére)

Polska

- lata 40. i 50.: idea społeczeństwa jako organizmu i postulaty pracy dla dobra powszechnego w pracach polskich filozofów

- lata 1862 – 1865: scjentyzm i idea pracy organicznej w Galicji

- lata 1883 – 1887: publikacja Trylogii Henryka Sienkiewicza

- elementy naturalizmu w malarstwie (1883 r.)

- powieść Elizy Orzeszkowej Nad Niemnem (1888 r.)

- Lalka Bolesława Prusa (1890 r.), umowna data schyłku epoki pozytywizmu

- zbiór nowel Orzeszkowej Gloria victis (1910 r.)