Oświecenie

    Chociaż oświecenie wykorzystywało dorobek tradycji antycznej i myśli renesansowej, to było jednak czymś nowym. Wiek XVIII przyniósł liczne zmiany. Powszechnemu optymizmowi poznawczemu towarzyszyły odkrycia w dziedzinie chemii, fizyki i biologii, jak również wynalazki techniczne. Rozwojowi nauki sprzyjały powstające instytuty naukowe i akademie nauk, zaś wyrazem ideologii epoki stała się Wielka Encyklopedia, wydawana przez 30 lat we Francji. Z kolei krytycyzm wobec dotychczasowych stosunków społecznych zaowocował nowożytnymi koncepcjami demokratycznymi. I tak rewolucja amerykańska zaowocowała Deklaracją Niepodległości, Wielka Rewolucja Francuska dała Deklarację praw człowieka i obywatela, w Austrii i Prusach pojawił się absolutyzm oświecony, a w Rosji – mecenat państwa nad sztuką, nauką, oświatą. Kulturalną stolicą Europy stał się Paryż, a językiem intelektualnej i towarzyskiej elity francuski.

    W oświeceniu ukształtowały się 3 nurty artystyczne: klasycyzm – nawiązujący do tradycji antyku, sentymentalizm – zakładający powrót do natury i ukazywanie w twórczości przeżyć wewnętrznych oraz rokoko – dla którego piękno było wartością podstawową.

    Inaczej oświecenie wyglądało w Polsce. W opozycji do sarmatyzmu, rodziło potrzebę wzmocnienia władzy centralnej, reform i naprawy kraju. Efektami tego było uchwalenie Konstytucji 3 maja, czy powołanie Komisji Edukacji Narodowej.

Mozart

przedstawiciele:

Europa

• wczesne oświecenie

- najważniejsze utwory wydają Wolter (Kandyd) i Monteskiusz (O duchu praw)

• rozkwit oświecenia

- w Anglii Laurence Stern wydaje Podróż sentymentalną, a we Francji Jean Jacques Rousseau Nową Heloizę i Umowę społeczną, Denis Diderot – Kubusia Fatalistę

- w okresie „burzy i naporu” w Niemczech (1774) ukazują się Cierpienia młodego Wertera Johanna Wolfganga Goethego, tworzy Friedrich Schiller

- rozwój twórczości muzycznej Wolfganga Amadeusza Mozarta i Ludwiga van Beethovena

- rozkwit rokoko i klasycyzmu w malarstwie i architekturze

• schyłek oświecenia

- rozwój romantyzmu w Anglii: Samuel T. Coleridge, William Wordsworth, George Byron

Polska

• czasy stanisławowskie (od 1764)

- rozkwit twórczości dydaktycznej Ignacego Krasickiego, Adama Naruszewicza oraz sentymentalizm Franciszka Dionizego Kniaźnina i Franciszka Karpińskiego

- rozwój publicystyki: Stanisław Staszic, Hugo Kołłątaj, Franciszek Salezy Jezierski

• klasycyzm postanisławowski – późne oświecenie

- utwory wydają: Jan Potocki, Stanisław Trembecki, Julian Ursyn Niemcewicz

- w 1822 w Wilnie ukazuje się I tom Poezji Adama Mickiewicza, początek romantyzmu w Polsce