Jezuici

     W 1534 roku Hiszpan Ignacy Loyola utworzył Towarzystwo Jezusowe, potocznie zwane zakonem jezuitów. Od początku swej działalności zakon stał się ważnym i skutecznym narzędziem katolicyzmu w walce z reformacją. Członków zakonu obowiązywało ślepe posłuszeństwo wobec przełożonych i całkowite podporządkowanie się papieżowi. Oprócz ślubów zakonnych jezuici składali dodatkowy ślub posłuszeństwa właśnie papieżowi. Ich hasło brzmiało: ad maiorem gloriam dei - na większą chwałę bożą. I temu właśnie podporządkowane zostały ich działania, czyli prowadzenie duszpasterstwa, działalność misyjna i oświatowa. 

    Początkowo jezuici skupili się przede wszystkim na walce z reformacją, prowadzeniu dysput z innowiercami, publikowaniu katolickiej literatury oraz na katechizacji i budowie systemu szkolnictwa. Wprowadzili nowy typ szkoły średniej, a mianowicie kolegium. Pierwsze kolegia powstały w Rzymie. Wprawdzie szkoły te były bezpłatne, jednak przyjmowały głównie dzieci z zamożnych rodzin, chociaż nie brakowało też uczniów pochodzenia mieszczańskiego czy chłopskiego. Przyjmowano także uczniów wyznających inne religie, a to dlatego, że chciano ich nawrócić na katolicyzm. 

    Przez kolejne 200 lat jezuici byli podporą kościoła katolickiego. W okresie oświecenia to się zaczęło zmieniać. Działalność zakonu stała się celem ataków europejskich monarchów. W 1759 roku wypędzono ich z Portugalii, w 1764 z Francji, w 1767 z Hiszpanii i Neapolu. Działania te spowodowały, że papież Klemens XVI rozwiązał zakon w 1773 roku bullą Dominus ac Redemptor. 

    W 1814 roku papież Pius VII przywrócił istnienie zakonu bullą Sollicitudo omnium ecclesiarum.

    Nie każdy mógł zostać jezuitą. Kandydaci musieli wykazać się zdolnościami, wysokim poziomem umysłowym i religijnością. A przed złożeniem ślubów każdy z nich przechodził gruntowne długoletnie studia z różnych nauk. Szczególny nacisk kładziono na znajomość retoryki i dydaktyki, gdyż jezuici mieli być przede wszystkim nauczycielami. Nie musieli nosić strojów zakonnych ani zamykać się w klasztornych murach. Wręcz przeciwnie. Mieli przebywać i działać wśród ludzi. Byli więc na królewskich dworach, wśród szlachty, mieszczaństwa oraz wśród prostego ludu. Ponadto zakon rozwijał też działalność misyjną na nowo odkrytych ziemiach w Ameryce i Azji. 

    Jezuici podjęli starania o utworzenie Republiki Guarani (Republiki Jezuickiej) na granicy wicekrólestwa Peru i wicekrólestwa La Plata (tereny dzisiejszej Argentyny, Paragwaju i Brazylii), jednak ta próba była nieudana. Państwo upadło w 1768 roku.